Keynes Ευρώπη και κορονοϊός. Του ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΥ

Μετά το τέλος του Β’ παγκοσμίου πολέμου στην Ευρώπη και σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο, επικράτησε μια νέα οικονομική θεωρία-πολιτική, η οποία ονομάστηκε κεϋνσιανισμός.

Πατέρας αυτής της θεωρίας ήταν ο οικονομολόγος και μαθηματικός John Maynard Keynes(1883-1946). Η νέα οικονομική θεωρία του Βρετανού οικονομολόγου, βρίσκονταν στον αντίποδα, της κυριαρχίας ως τότε, των κλασικών φιλελεύθερων ιδεών, που οδήγησαν στο κραχ του 1929 και στη συνέχεια στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. 

Συνοπτικά, (η νέα για την εποχή), οικονομική οπτική συνοψίζονταν στον καθοδηγητικό και παρεμβατικό ρόλο του κράτους στην οικονομία, χωρίς αυτό να κατέχει τα μέσα παραγωγής. Το κράτος θα έπρεπε να ενισχύει την ενεργό ζήτηση, τις αυξημένες δαπάνες, με σκοπό την ευημερία και την πλήρη απασχόληση. Τα χρόνια που ακολούθησαν, οι ευρωπαϊκές χώρες γνώρισαν σημαντική οικονομική ανάπτυξη, ενώ την ίδια περίοδο ενισχύθηκε το κοινωνικό κράτος και η εκπαίδευση, γεγονός που ανέδειξε για πρώτη φορά την ευημερία της μεσαίας τάξης. Η χώρα μας δυστυχώς έμεινε σε μεγάλο βαθμό εκτός αυτής της ανοδικής πορείας, για τους γνωστούς πολιτικούς λόγους. Αυτή η περίοδος ανάπτυξης συνοδεύτηκε από την οικοδόμηση του οράματος της ενωμένης Ευρώπης, αρχικά με τη ΕΚΑΧ και στη συνέχεια με την ΕΟΚ.

Το οικονομικό-πολιτικό μοντέλο του Keynes αμφισβητήθηκε για πρώτη φορά το 1974, με αφορμή την πετρελαϊκή κρίση. Η αμφισβήτηση έγινε η αφετηρία για την σταδιακή παλινόρθωση των αρχών του κλασικού φιλελευθερισμού, προσαρμοσμένου πλέον,  στις νέες συνθήκες. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και η παγκοσμιοποίηση είχαν και συνεχίζουν να έχουν, μεγάλη συμβολή στην αποδόμηση του κεϋνσιανού μοντέλου και κατά επέκταση στον περιορισμό του κοινωνικού κράτους και την ευημερία της μεσαίας τάξης. 

Υπό αυτή την έννοια, δημιουργείται το ερώτημα, εάν στο σύγχρονο πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον είναι εφικτή η επιλογή ενός κεϋνσιανού μοντέλου από την Ε.Ε. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι μονολεκτική, διότι το συγκείμενο της εποχής που έγραψε ο Keynes τη θεωρία του(1930-1936), ήταν διαφορετικό από το σημερινό. Ενδεικτικά παρατηρούνται δυο κομβικές διαφορές. Πρώτον, τα έθνη-κράτη μετά το τέλος του Β’ παγκοσμίου πολέμου είχαν μηδενικά χρέη, ενώ σήμερα δεν έχουν αυτή την πολυτέλεια. Δεύτερον, οι χώρες που ανήκουν σήμερα στην ευρωζώνη, δεν μπορούν να ασκήσουν εθνική νομισματική πολιτική. Στον αντίποδα, η πρόσφατη πανδημία που έπληξε οριζόντια όλες τις χώρες του κόσμου και της Ευρώπης, ανάγκασε την Ε.Ε. να απομακρυνθεί από την μονοδιάστατη φιλελεύθερη οπτική των τελευταίων χρόνων. Εξήγγειλε ένα τεράστιο πρόγραμμα οικονομικής στήριξης(1.8τρις€) των κρατών-μελών στην αφετηρία του οποίου βρίσκονται κεϋνσιανά εργαλεία, όπως τα ευρωπαϊκά ομόλογα και η χαλάρωση του συμφώνου σταθερότητας.  Το Ευρωκοινοβούλιο, η Επιτροπή και η ΕΚΤ ανέλαβαν το ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων και τραπεζών και υλοποίησαν ένα σχέδιο αντιμετώπισης των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας, που μπορεί να χαρακτηριστεί κεύνσιανού τύπου.

Υπό αυτές τις συνθήκες, το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι ένα οικονομικό κεϋνσιανό μοντέλο (προσαρμοσμένο στο σύγχρονο περιβάλλον) αφενός είναι εφικτό, αφετέρου μοιάζει να είναι και το ζητούμενο σήμερα στην ΕΕ. Η ανάγκη ως απότοκο της πανδημίας, ανέδειξε τη δυνατότητα για την επιλογή, η οποία στην περίπτωση της κρίσης του 2008 ήταν διαφορετική. Επιπλέον, μοιάζει αντιφατικό οι υποστηρικτές του μονοδιάστατου οικονομικού φιλελευθερισμού, να αντιμάχονται το κράτος σε περιόδους σχετικής ομαλότητας και να ζητούν πρώτοι βοήθεια από αυτό, σε περιόδους κρίσης. Το κράτος και συγκεκριμένα η ΕΕ στην περίπτωση μας, για να μπορεί να στηρίζει οικονομικά σε περιόδους κρίσης, πρέπει να είναι ισχυρή και να υπάρχει. Το ζητούμενο σήμερα είναι η ένταξη κεϋνσιανών οικονομικών εργαλείων στην πολιτική της ΕΕ, όχι μόνο σε περιόδους κρίσης. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, υπάρχουν δυο βασικές προϋποθέσεις. Πρώτον, απαιτείται η εμβάθυνση(περισσότερη Ευρώπη) και δεύτερον η αλλαγή του κυρίαρχου πολιτικού παραδείγματος. Η υιοθέτηση μιας συνδυαστικής οικονομικής πολιτικής από την ΕΕ, που θα περιλαμβάνει το κεύνσιανό πνεύμα χρειάζεται ένα σύγχρονο σοσιαλδημοκρατικό πλαίσιο. Μια πολιτική χωρίς αποκλεισμούς στη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς και ένα ισχυρό θεσμικό πλαίσιο για τον περιορισμό των ανισοτήτων. 

Συμπερασματικά, φαίνεται ότι η πανδημία ήρθε και επέβαλε στην ΕΕ μια οικονομική πολιτική, που μέχρι πριν λίγους μήνες φάνταζε αδιανόητη. Μήπως θα γίνει και αφορμή για την ανασύνταξη της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας? Μένει να το δούμε.

Δημοσίευση από “thecaller.gr”