Πρόσφατες επιδόσεις και άμεσες προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Του ΜΑΝΟΥ ΜΑΤΣΑΓΓΑΝΗ

Μετά μια κα­τα­στρο­φι­κή δε­κα­ε­τία (όταν η χώρα φτώ­χυ­νε αι­σθη­τά, και μαζί της οι πε­ρισ­σό­τε­ροι από τους κα­τοί­κους της), την οποία δια­δέ­χθη­κε μια πολύ δύ­σκο­λη διε­τία, η ανά­καμ­ψη της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας δεί­χνει απρό­σμε­να ισχυ­ρή.

Πράγ­μα­τι, σύμ­φω­να με τις τε­λευ­ταί­ες εκτι­μή­σεις της Ευρω­παϊ­κής Επι­τρο­πής (Νοέμ­βριος 2021), ο ρυθ­μός ανά­πτυ­ξης για το 2022 θα δια­μορ­φω­θεί σε 6,0% στην Ελλά­δα ένα­ντι 3,3% στο σύ­νο­λο της Ε­Ε­. Η πρό­βλε­ψη για το 2023 – έτος κο­ρύ­φω­σης της ενερ­γεια­κής κρί­σης – εί­ναι μι­κρή αύ­ξη­ση (1,0%) του Α­Ε­Π στη χώρα μας ένα­ντι ακό­μη μι­κρό­τε­ρης (0,3%) στην Ε­Ε­. Αυτή η ει­κό­να ανα­μέ­νε­ται να συ­νε­χι­στεί και το 2024, με την ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία (2,0%) να «τρέ­χει» γρη­γο­ρό­τε­ρα από την ευ­ρω­παϊ­κή (1,6%).

Ακόμη πιο ελ­πι­δο­φό­ρο εί­ναι ότι η ανά­καμ­ψη της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας φαί­νε­ται να στη­ρί­ζε­ται σε γε­ρές βά­σεις: Η σύ­γκρι­ση του πρώ­του εν­νε­ά­μη­νου του 2022 με το αντί­στοι­χο του 2019 δεί­χνει ση­μα­ντι­κή αύ­ξη­ση των εξα­γω­γών αγα­θών (+19%) και των επεν­δύ­σε­ων (+30%), κρί­σι­μα με­γέ­θη και τα δύο για τις μελ­λο­ντι­κές προ­ο­πτι­κές της χώ­ρας.

Τέλος, αξί­ζει να ση­μειω­θεί η προ­σέλ­κυ­ση επι­χει­ρη­μα­τι­κών δρα­στη­ριο­τή­των υψη­λής τε­χνο­λο­γί­ας, είτε αυτό αφο­ρά τη δη­μιουρ­γία ερευ­νη­τι­κού κέ­ντρου στη Θεσ­σα­λο­νί­κη από την Pfizer, είτε επεν­δύ­σεις σε cloud computing («υπο­λο­γι­στι­κό νέ­φος») από κο­λοσ­σούς της Silicon Valley όπως η Microsoft και η Google, που ανα­μέ­νε­ται να προ­σθέ­σουν με­ρι­κά δισ. ευρώ στο εθνι­κό ει­σό­δη­μα και με­ρι­κές χι­λιά­δες (κα­λο­πλη­ρω­μέ­νες) θέ­σεις ερ­γα­σί­ας.

Όλα καλά λοι­πόν; Όχι ακρι­βώς.

Ο με­τα­σχη­μα­τι­σμός της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας προς ένα πιο εξω­στρε­φές και βιώ­σι­μο πα­ρα­γω­γι­κό μο­ντέ­λο εί­ναι ακό­μη απελ­πι­στι­κά ημι­τε­λής. Για την ακρί­βεια, χω­ρίς γεν­ναία αλ­λα­γή προ­σα­να­το­λι­σμού στη δη­μό­σια πο­λι­τι­κή κιν­δυ­νεύ­ει να μεί­νει για πά­ντα ημι­τε­λής. Παρά τις θε­τι­κές εξε­λί­ξεις σε επι­μέ­ρους ση­μεία, η ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία δεί­χνει να πα­ρα­μέ­νει εγκλω­βι­σμέ­νη σε πα­ρα­γω­γι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες χα­μη­λής προ­στι­θέ­με­νης αξί­ας, από επι­χει­ρή­σεις χα­μη­λής πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τας, που απα­σχο­λούν ερ­γα­ζό­με­νους χα­μη­λής ει­δί­κευ­σης, και πλη­ρώ­νουν χα­μη­λούς μι­σθούς.

Ο πρώ­τος λό­γος ανη­συ­χί­ας αφο­ρά το ρυθ­μό ανά­πτυ­ξης.

Παρά την πρό­σφα­τη επι­τά­χυν­ση, σε σύ­γκρι­ση με την υπο­βάθ­μι­ση της προη­γού­με­νης δω­δε­κα­ε­τί­ας η ανά­πτυ­ξη πα­ρα­μέ­νει θλι­βε­ρά αναι­μι­κή. Δεν πρό­κει­ται για υπο­κει­με­νι­κή εκτί­μη­ση, του τύ­που αν βλέ­που­με το πο­τή­ρι μι­σο­γε­μά­το ή μι­σο­ά­δειο. Σύμ­φω­να με τις επί­ση­μες εκτι­μή­σεις του ECFIN, εάν επι­βε­βαιω­θούν οι θε­τι­κές προ­βλέ­ψεις για την επό­με­νη διε­τία (βλ. πα­ρα­πά­νω), το δια­θέ­σι­μο ει­σό­δη­μα των Ελλή­νων (σε όρους αγο­ρα­στι­κής αξί­ας) το 2024 θα εί­ναι 32% χα­μη­λό­τε­ρο από το μέσο όρο της Ευρω­παϊ­κής Ένω­σης των 27 κρα­τών με­λών (δηλ. όπως ακρι­βώς το 2016). Το 2009 το δια­θέ­σι­μο ει­σό­δη­μα των Ελλή­νων ήταν μό­λις 6% χα­μη­λό­τε­ρο του μέ­σου όρου της Ε­Ε­. Έχου­με αλή­θεια συ­νει­δη­το­ποι­ή­σει ότι, μετά τους Βούλ­γα­ρους και τους Σλο­βά­κους, εί­μα­στε εδώ και και­ρό οι φτω­χό­τε­ροι στην Ευρώ­πη;

Ο δεύ­τε­ρος λό­γος ανη­συ­χί­ας αφο­ρά τις επεν­δύ­σεις.

Παρά την πρό­σφα­τη άνο­δο, απέ­χου­με ακό­μη πολύ από το να έχου­με ανα­πλη­ρώ­σει το με­γά­λο επεν­δυ­τι­κό κενό ολό­κλη­ρης της προη­γού­με­νης δε­κα­ε­τί­ας, όταν ο κε­φα­λαιου­χι­κός εξο­πλι­σμός της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας συρ­ρι­κνω­νό­ταν, κα­θώς ο ακα­θά­ρι­στος σχη­μα­τι­σμός πα­γί­ου κε­φα­λαί­ου (αυτό που ονο­μά­ζου­με «επεν­δύ­σεις») δεν αρ­κού­σε ούτε καν για να αντι­κα­τα­στή­σει την απα­ξί­ω­σή του λόγω της φθο­ράς του χρό­νου («απο­σβέ­σεις»). Πράγ­μα­τι, αν και σα­φώς αυ­ξη­μέ­νες σε σχέ­ση με τα προη­γού­με­να χρό­νια, οι επεν­δύ­σεις σή­με­ρα βρί­σκο­νται ακό­μη κάτω από το μισό του επι­πέ­δου που εί­χαν φτά­σει προ δε­κα­πε­ντα­ε­τί­ας.

Επι­πλέ­ον, μια προ­σε­κτι­κό­τε­ρη μα­τιά στο εί­δος των επεν­δυ­τι­κών αγα­θών που αυ­ξά­νο­νται πε­ρισ­σό­τε­ρο δεί­χνει κυ­ριαρ­χία των μη πα­ρα­γω­γι­κών επεν­δύ­σε­ων. Τα τε­λευ­ταία τρία χρό­νια οι επεν­δύ­σεις σε οπλι­κά συ­στή­μα­τα υπερ-εξα­πλα­σιά­στη­καν, ενώ οι επεν­δύ­σεις σε κα­τοι­κί­ες σχε­δόν δι­πλα­σιά­στη­καν. Αντί­θε­τα, οι επεν­δύ­σεις σε τε­χνο­λο­γι­κό, με­τα­φο­ρι­κό ή μη­χα­νι­κό εξο­πλι­σμό (εκτός οπλι­κών συ­στη­μά­των) αυ­ξή­θη­καν ελά­χι­στα.

Ο τρί­τος λό­γος ανη­συ­χί­ας αφο­ρά τις εξα­γω­γές.

Παρά την πρό­σφα­τη βελ­τί­ω­ση, το με­ρί­διο των ευ­ρω­παϊ­κών εξα­γω­γών αγα­θών και υπη­ρε­σιών που προ­έρ­χο­νται από την Ελλά­δα εί­ναι σή­με­ρα κα­θα­ρά μι­κρό­τε­ρο από ό,τι πριν 20 χρό­νια (1,2% το 2021 ένα­ντι 1,5% το 2000). Ακόμη χει­ρό­τε­ρα, οι ατμο­μη­χα­νές των ελ­λη­νι­κών εξα­γω­γών πα­ρα­μέ­νουν ο του­ρι­σμός και τα καύ­σι­μα (που ει­σά­γο­νται, δι­υ­λί­ζο­νται, και επα­νε­ξά­γο­νται). Σε πιο σύν­θε­τα προ­ϊ­ό­ντα, υψη­λό­τε­ρης προ­στι­θέ­με­νης αξί­ας, η ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία εξα­κο­λου­θεί να ση­μειώ­νει απο­γοη­τευ­τι­κές επι­δό­σεις. Τα δε­δο­μέ­να του Οργα­νι­σμού Βιο­μη­χα­νι­κής Ανά­πτυ­ξης των Ηνω­μέ­νων Εθνών (UNIDO) δεί­χνουν ότι το με­ρί­διο των προ­ϊ­ό­ντων με­σαί­ας και υψη­λής τε­χνο­λο­γί­ας στο σύ­νο­λο των εξα­γω­γών με­τα­ποί­η­σης έχει υπο­χω­ρή­σει από 37% το 2007 σε 28% το 2019 (τε­λευ­ταίο έτος για το οποίο υπάρ­χουν δε­δο­μέ­να σή­με­ρα). Η­ Ελλά­δα ήταν τε­λευ­ταία στην Ε­Ε­, και 84η στον κό­σμο (σε σύ­νο­λο 151 χω­ρών).

Ο τέ­ταρ­τος λό­γος ανη­συ­χί­ας αφο­ρά τις ει­σα­γω­γές.

Τα τε­λευ­ταία δε­δο­μέ­να για το πρώ­το εν­νε­ά­μη­νο του 2022 δεί­χνουν ότι σε σχέ­ση με το αντί­στοι­χο του 2019 οι ει­σα­γω­γές αγα­θών και υπη­ρε­σιών εί­ναι αυ­ξη­μέ­νες κατά 18%, ενώ οι εξα­γω­γές αγα­θών και υπη­ρε­σιών μόνο κατά 2%. (Συγκε­κρι­μέ­να, οι εξα­γω­γές αγα­θών αυ­ξή­θη­καν κατά 19% το 2019-2022, όπως ανα­φέ­ρα­με πα­ρα­πά­νω, αλλά οι εξα­γω­γές υπη­ρε­σιών μειώ­θη­καν κατά 11%. Το κα­λο­καί­ρι του 2022 ήταν εξαι­ρε­τι­κό για τον ελ­λη­νι­κό του­ρι­σμό, αλλά λι­γό­τε­ρο προ­σο­δο­φό­ρο από εκεί­νο του 2019.) Και αφού η άνο­δος των ει­σα­γω­γών εί­ναι θε­α­μα­τι­κό­τε­ρη από εκεί­νη των εξα­γω­γών, το απο­τέ­λε­σμα εί­ναι η διό­γκω­ση του ελ­λείμ­μα­τος του εξω­τε­ρι­κού ισο­ζυ­γί­ου: Από μό­λις 0,3% του Α­Ε­Π το πρώ­το εν­νε­ά­μη­νο του 2019 σε 6,2% το πρώ­το εν­νε­ά­μη­νο της φε­τι­νής χρο­νιάς. Δεν χρειά­ζε­ται να υπεν­θυ­μί­σου­με (ή ίσως χρειά­ζε­ται;) ότι το θη­ριώ­δες εξω­τε­ρι­κό έλ­λειμ­μα ήταν το ένα από τα δύο «δί­δυ­μα ελ­λείμ­μα­τα» πριν το 2010 που κα­τα­δί­κα­σαν τη χώρα στη διε­θνή οι­κο­νο­μι­κή επι­τρο­πεία των Μνη­μο­νί­ων.

Φαί­νε­ται λοι­πόν ότι εάν ξύ­σου­με λίγο τη γυα­λι­στε­ρή επι­φά­νεια των πρό­σφα­των (αναμ­φι­σβή­τη­των) επι­τυ­χιών θα βρε­θού­με και πάλι αντι­μέ­τω­ποι με την πα­ρα­δο­σια­κή με­τριό­τη­τα των οι­κο­νο­μι­κών επι­δό­σε­ων της χώ­ρας, από την οποία πα­σχί­ζου­με να ξε­φύ­γου­με.

Οι βα­θύ­τε­ρες αι­τί­ες της κα­κο­δαι­μο­νί­ας ανα­λύ­ο­νται στην υπό έκ­δο­ση με­λέ­τη μας για το Ινστι­τού­το Εργα­σί­ας της Γ­ΣΕ­Ε­. Το βα­σι­κό συ­μπέ­ρα­σμα αυ­τής της με­λέ­της εί­ναι ότι η υπο­τί­μη­ση της ερ­γα­σί­ας και η απο­δυ­νά­μω­ση του δη­μό­σιου το­μέα έχουν εξα­ντλή­σει τα όποια οφέ­λη τους, και πλέ­ον λει­τουρ­γούν αντι­πα­ρα­γω­γι­κά. Η βιώ­σι­μη ανά­πτυ­ξη δεν μπο­ρεί να προ­κύ­ψει με την απε­λευ­θέ­ρω­ση των δυ­νά­με­ων της αγο­ράς από τις ρυθ­μί­σεις που τις πε­ριο­ρί­ζουν. Η ανα­βάθ­μι­ση του πα­ρα­γω­γι­κού μο­ντέ­λου της χώ­ρας έχει οι­κο­νο­μι­κά, κοι­νω­νι­κά και πο­λι­τι­κά προ­α­παι­τού­με­να: Συνε­πά­γε­ται βα­θιές το­μές στην πα­ρα­γω­γή δε­ξιο­τή­των, στην κοι­νω­νι­κή προ­στα­σία, στη φο­ρο­λο­γία και στις ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις.

Αναδημοσίευση από “KReport”