Στρίβειν διά της ολιστικής σκέψεως. Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΙΑΝΝΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ

Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ισοπεδωμένη Μαριούπολη, τα εκατομμύρια γυναικόπαιδα στον δρόμο της προσφυγιάς γεννούν ερωτήματα που δεν έχουν εύκολες απαντήσεις. Για παράδειγμα, πώς αντιμετωπίζουμε το κακό; Η περίπτωση της ρωσικής εισβολής επιδέχεται δυο διαφορετικές αναγνώσεις που η καθεμιά έχει τα θετικά και τα αρνητικά της.

Η πρώτη είναι αποτελεσματική: εστιάζει την προσοχή στο γεγονός και προσπαθεί να το αποτρέψει. Απλουστεύοντας όμως γιατί απομονώνει αυτό που θεωρεί πρωτεύον, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζονται τα υπόλοιπα. Η δεύτερη μας δίνει όντως μια ευρύτερη θέαση των πραγμάτων. Αλλά συχνά, με τη λογική του Ιησού ότι «ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω», μπορεί να καταλήξει, ανεπίγνωστα ή ιδιοτελώς, σε ένα είδος ουδετερότητας, επειδή δεν υπάρχουν αναμάρτητοι για να σταματήσουν τους αμαρτωλούς. Οταν όλοι είμαστε ένοχοι, η έννοια της ενοχής εξαλείφεται.

\Υπάρχει όμως και μια τρίτη στάση, την οποία πρέπει να απορρίψουμε κατ’ αρχήν: να διαλέγουμε πότε τη μία και πότε την άλλη καταπώς μας βολεύει και μας συμφέρει. Για να δούμε τι σημαίνει αυτό όταν αναφερόμαστε στη ρωσική εισβολή, ας γυρίσουμε πίσω στο σωτήριον έτος 2003. Οι ΗΠΑ, με την πρόφαση ότι ο Σαντάμ έχει στη διάθεσή του όπλα μαζικής καταστροφής, τα οποία σημειωτέον ουδέποτε βρέθηκαν, ετοιμάζονται να επιτεθούν στο Ιράκ. Γενικευμένη και στοχευμένη η κατακραυγή εναντίον τους.

Εκτός κι αν με απατά η μνήμη μου, δεν θυμάμαι κανένα να είπε τότε ότι στην καταδίκη των Αμερικανών θα πρέπει να συνυπολογίσουμε τα Γκουλάγκ ή την εισβολή στην Τσεχοσλοβακία. Το μήνυμα ήταν σαφές: οι Αμερικανοί δεν δικαιούνται να αυτοδικούν εισβάλλοντας σε ένα κυρίαρχο κράτος επικαλούμενοι διάφορους αναπόδεικτους ή προκατασκευασμένους λόγους, ακόμα κι αν ο ηγέτης του κράτους αυτού ήταν ένας τύραννος σαν τον Σαντάμ. Το 2003 ο θύτης είχε ονοματεπώνυμο. Και ο στιγματισμός του ήταν χωρίς αστερίσκους, χωρίς συμψηφισμούς, χωρίς ελαφρυντικά. Τότε πιστεύαμε ότι η αντίδρασή μας ήταν αυτονόητα ορθή. Ωσπου ήρθε η Νατάσσα Μποφίλιου με την «ολιστική προσέγγισή» της για να ενσπείρει το ζιζάνιο της αμφιβολίας. Μήπως κάναμε λάθος; Εχει ο καιρός γυρίσματα…

Για να ακριβολογούμε, οι κατά τα άλλα λαλίστατοι «προοδευτικοί», ό,τι και σημαίνει αυτός ο πολύπαθος όρος, όταν αναφέρονται στην Ουκρανία αρχίζουν δηλώνοντας αντίθετοι στην εισβολή. Για κάποιο λόγο όμως διαχωρίζουν τη θέση τους από όσους λένε πως η στάση μας απέναντι στη Ρωσία του Πούτιν δεν πρέπει να διαφέρει από εκείνη που επιδείξαμε όταν οι Αμερικανοί εισέβαλαν στο Ιράκ. Γιατί άραγε; Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Οσοι έστηναν δίκες στην πλατεία Συντάγματος δεν μπορούν να δεχθούν το προφανές: ότι σήμερα στη συγκεκριμένη περίπτωση –και τονίζω το «συγκεκριμένη»- το ΝΑΤΟ και οι Αμερικανοί έχουν περισσότερο δίκιο παρά άδικο. Και δεν μπορούν να το δεχτούν επειδή αντιβαίνει στη μονοδιάστατα «αγωνιστική» αριστεροσύνη τους, η οποία είναι προγραμματισμένη να μη βλέπει ό,τι δεν έχει προβλέψει.

Γι’ αυτό υπεκφεύγουν ηθικά καταφεύγοντας σε λυρικές καταδίκες της φρίκης του πολέμου, και δηλώνουν αλληλέγγυοι με τα θύματα, χωρίς να αισθάνονται τη στοιχειώδη υποχρέωση να κατονομάσουν τους θύτες. Κάτι που δεν δίστασαν να κάνουν πολλές φορές στο παρελθόν. Σήμερα όμως κρίνουν ότι το πρόβλημα είναι γενικό και πρέπει να το προσεγγίσουμε «ολιστικά».

Που σημαίνει, αν κατάλαβα καλά, ότι αν είμαι γενικά κατά του πολέμου, δεν υποχρεούμαι να πάρω θέση ειδικά για ένα πόλεμο που γίνεται τώρα, μπροστά στα μάτια μας. Είναι περίεργο να διαμαρτύρεσαι επειδή σκοτώνονται άνθρωποι και ταυτόχρονα να θέτεις εκτός συζήτησης το ποιος τους σκοτώνει. Οσο για τη βία, την οποία εξορκίζουν, δεν διευκρινίζουν τι έπρεπε να κάνουν οι Ουκρανοί. Να μην αντισταθούν με τα όπλα αλλά να περιοριστούν σε δράσεις α λα Ρουβίκωνα ή σε καθιστικές διαμαρτυρίες; Κατά τα φαινόμενα, οι Ελληνες προοδευτικοί ανέθεσαν στον εαυτό του τον ρόλο του κυανόκρανου ή, ακολουθώντας το παράδειγμα της Νατάσσας Μποφίλιου, δηλώνουν «ολιστικά» ότι είναι γενικώς και αορίστως με τον Ανθρωπο. Μια συμβολή στον προβληματισμό περί ηθικής εφάμιλλη του «καλύτερα πλούσιος και υγιής, παρά φτωχός και άρρωστος».

Η ηθική δεν ανακαλύπτει αλήθειες αλλά επιβάλλει δεσμευτικούς κανόνες. Μιλώντας γενικά, το ηθικό τοπίο είναι συχνά θολό. Οχι πάντα όμως. Γιατί ενίοτε, όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με κάποια πράγματα εξόφθαλμα καταδικαστέα, δηλαδή όταν οι Αμερικανοί εισέβαλαν στο Ιράκ ή ο καγκεμπίτης Πούτιν βομβαρδίζει μια κυρίαρχη ανεξάρτητη χώρα για να τη συμπεριλάβει στην κατά φαντασίαν αυτοκρατορία του, δεν μπορούμε να χρησιμοποιούμε τον ένα ως άλλοθι για τον άλλο. Απεναντίας, οφείλουμε να ακούσουμε την καμπάνα της Ουκρανίας που τώρα χτυπάει για μας και μας υποχρεώνει να κατονομάσουμε τον εισβολέα. Ναι, οι καταστάσεις δεν είναι ποτέ απλές. Αυτό όμως δεν πρέπει να το θυμόμαστε μόνο όποτε μας συμφέρει.

Δημοσίευση από “Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ”