Ποιο ΠΑΣΟΚ θα είναι εδώ; Του Γιάννη Νικολάου

Η επιλογή του προσώπου για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ δεν είναι πολιτικά ουδέτερη. Πάντα η επιλογή ηγεσίας στα κόμματα σηματοδοτεί την κυρίαρχη φυσιογνωμία τους και καθορίζει θετικά ή αρνητικά την επιρροή τους.

Η πολιτική ταυτότητα της νέας ηγεσίας αποτελεί σημαντικότερο «προσόν» από τις ηγετικές ικανότητές της, ενώ η συζήτηση περί «πρωθυπουργίσιμου», όταν αποσυνδέεται από την πολιτική ταυτότητα, οδηγεί σε μια θεώρηση της πολιτικής χωρίς κοινωνικές αναφορές.

Ουδείς εκ των υποψηφίων για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ στερείται ικανοτήτων και προτάσεων. Οι διαφορές είναι πολιτικές, εμφανείς ή υποκρυπτόμενες, και αφορούν τη στρατηγική, τις διαχωριστικές γραμμές, τις κοινωνικές προτεραιότητες, την πολιτική συμμαχιών. Το ΠΑΣΟΚ ως κυβερνώσα Αριστερά ή ως κοινωνικότερη εκδοχή της Ν.Δ.;

Η επαναλαμβανόμενη φράση του πρωθυπουργού «δεν υπάρχει άλλη πρόταση διακυβέρνησης για τη χώρα» ορίζει και τον στόχο: τη διαμόρφωση της εναλλακτικής, διαζευκτικής πρότασης, διακριτά διαφορετικής από την πολιτική της Ν.Δ.

Πολλοί ομνύουν στη σοσιαλδημοκρατία, αλλά εννοούν διαφορετικές ή και εντελώς αντίθετες πολιτικές πλατφόρμες. Η συζήτηση είναι παρούσα, ευθέως ή υπαινικτικά, στην εκλογή της νέας ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ.

Ας ξαναμιλήσουμε λοιπόν για τα «βασικά». Η αντίθεση Δεξιάς- Αριστεράς, προόδου-συντήρησης υπάρχει και θα υπάρχει πάντα. Έχει ασφαλώς διαφορετικό περιεχόμενο σε κάθε ιστορική περίοδο. Η οικειοθελής παραίτηση των προοδευτικών δυνάμεων από την ανάδειξη της σύγχρονης εκδοχής της αντίθεσης σημαίνει και την ήττα άνευ αγώνος. Η προσχώρηση ενός τμήματος της σοσιαλδημοκρατίας στην κατάργηση των διαχωριστικών γραμμών πρόσφερε στη Δεξιά την αναγκαία υποστήριξη στην περίφημη ΤΙΝΑ και τη βοήθησε στην εδραίωση της πολιτικής κυριαρχίας της.

Ανιχνεύεται και στα μέρη μας η ιδέα ενός απροσδιόριστου ιδεολογικά και πολιτικά «Κέντρου», που οδήγησε πολλά κόμματα της σοσιαλδημοκρατίας στην απώλεια της κοινωνικής τους βάσης και στην εκλογική καταστροφή.

Δεν είναι τυχαίο ότι ορισμένοι επιχειρούν να μας πείσουν πως η σοσιαλδημοκρατία του 21ου αιώνα δεν πρέπει να είναι σοσιαλδημοκρατία. Είναι γνώριμες στη δημόσια συζήτηση οι σχετικές απόψεις: κάθε αίτημα που αμφισβητεί τις συντηρητικές πολιτικές θεωρείται λαϊκισμός και κάθε αίτημα αναδιανομής του εισοδήματος παλαιολιθικό, ξεπερασμένο. Όμως η σοσιαλδημοκρατία δεν είναι Κέντρο, αποφασίζει με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει. Έχει πάντα ως βασικό της στόχο την αναδιανομή του εισοδήματος, είναι κοινωνικά μεροληπτική και επιχειρεί να απαντήσει με προοδευτικό τρόπο στα σύγχρονα προβλήματα. Πολιτικό σχέδιο για τη χώρα που δεν έχει ως στόχο του την αναδιανομή του εισοδήματος ουδεμία σχέση έχει με τη σοσιαλδημοκρατία. Άλλωστε, η κοινωνική δικαιοσύνη σύμφωνα με κάθε προοδευτική άποψη, σύγχρονη ή παραδοσιακή, είναι προϋπόθεση της ανάπτυξης.

Το ΠΑΣΟΚ στα ιστορικά χρόνια του ονόμασε κοινωνικό μισθό τη διεύρυνση του κοινωνικού κράτους. Τα τελευταία χρόνια οι έννοιες θόλωσαν σκοπίμως. Έχει ενδιαφέρον λοιπόν να θυμηθούμε ότι άλλο η προστασία των οικονομικά ευάλωτων και άλλο η αναδιανομή του εισοδήματος. Άλλο πολιτικές επιδομάτων και άλλο κοινωνικό κράτος. Άλλο η χαλαρή εποπτεία της αγοράς (όπου και όταν υπάρχει) και άλλο ο ρυθμιστικός παρεμβατικός ρόλος του κράτους. Η Δεξιά και διάφορες κεντρώες εκδοχές ξεμπερδεύουν εύκολα με τα ανωτέρω, ορίζοντάς τα συλλήβδην ως αναζητήσεις του παρελθόντος.

Είναι εύκολα αντιληπτό ότι το ΠΑΣΟΚ θα κινηθεί σε διαφορετική κατεύθυνση ανάλογα με το πρόσωπο που θα επιλεγεί. Προφανώς η νέα ηγεσία δεν θα είναι μόνη της, θα χρειαστεί τις απαραίτητες εσωκομματικές συναινέσεις και ισορροπίες, αλλά σε κάθε περίπτωση θα ορίσει τις βασικές πολιτικές επιλογές της νέας περιόδου.

Πολλοί θεωρούν το σημερινό πολιτικό σκηνικό ως ευκαιρία για το ΠΑΣΟΚ. Αν όμως δεν μετατραπεί σε ευκαιρία για μια διαφορετική πορεία της χώρας, μπορεί να χαθεί όπως και τόσες άλλες. Η υπεραισιοδοξία ότι ο επόμενος ηγέτης του ΠΑΣΟΚ θα είναι αυτόματα και εν αναμονή πρωθυπουργός συγχωρείται λόγω της συνήθους υπερβολής που χαρακτηρίζει περιόδους εκλογών.

Αργά ή γρήγορα όμως, θα τεθούν στην ημερήσια διάταξη τα διλήμματα για την επόμενη κυβέρνηση της χώρας. Η ρευστότητα στο πολιτικό σκηνικό καθιστά παρακινδυνευμένη οποιαδήποτε πρόβλεψη και επιτρέπει την ακατάσχετη σεναριολογία.

Η πριμοδότηση νέας κυβερνητικής προοπτικής της Ν.Δ. δεν είναι απαραίτητο να πάρει τη μορφή συγκυβέρνησης με το ΠΑΣΟΚ. Αν το ΠΑΣΟΚ διολισθήσει στον «υπερήφανο» απομονωτισμό, μπορεί να την εξυπηρετήσει εξίσου αποτελεσματικά. Είναι λοιπόν απαραίτητη η κατάθεση σοβαρής, αξιόπιστης εναλλακτικής κυβερνητικής πρότασης, με δυνατότητα κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας που δεν θα περιλαμβάνει τη Ν.Δ.

Η πολιτική αυτονομία δεν σημαίνει και άρνηση να κατανοεί κανείς τους πραγματικούς συσχετισμούς δυνάμεων. Ο σχηματισμός αυτοδύναμης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ στις προσεχείς εκλογές δεν φαίνεται πιθανός με τους σημερινούς πολιτικούς συσχετισμούς. Αν λοιπόν στόχος του είναι να ηττηθούν η Ν.Δ. και η πολιτική της, η νέα ηγεσία του ΠΑΣΟΚ θα πρέπει να κρατήσει ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με όμορους πολιτικούς χώρους προκειμένου να επιτύχει αυτόν τον στόχο του.

Δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών www.efsyn.gr