Ο πόλεμος ενός αυταρχικού ηγέτη… Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΗ

Το πώς αποφασίζει ο πρόεδρος Βλ.   Πούτιν από το να κηρύξει ένα πόλεμο σε μια ανεξάρτητη ειρηνική χώρα-Ουκρανία- μέχρι του να θέσει σε  κατάσταση υψηλού συναγερμού το  πυρηνικό  οπλοστάσιο της Ρωσίας και να απειλεί εμμέσως  τη Δύση με πυρηνικό ολοκαύτωμα   είναι ένα κρίσιμο ερώτημα. Πριν  χρόνια σε ένα δοκίμιο μου προσπάθησα να δείξω τις ολέθριες συνέπειες όταν  οι αποφάσεις στη εξωτερική πολιτική λαμβάνονται αποκλειστικά από ένα άτομο χωρίς κάποιους θεσμικούς περιορισμούς ( P.C. Ioakimidis,   « The  model of foreign policy-making in Greece: personalities versus Institutions”-1999). O  πόλεμος  στην Ουκρανία  είναι σαφώς   ο πόλεμος Πούτιν: Ο πόλεμος ενός ανδρός. Και ίσως μιας υπάκουης  κλειστής ελίτ που τον περιβάλλει . Ο πόλεμος  δηλαδή   ενός  αυταρχικού  ηγέτη  που λειτουργεί χωρίς κανένα απολύτως  ουσιαστικό θεσμικό εμπόδιο. Που έχει πάρει αποκλειστικά στα χέρια του τη χάραξη, άσκηση, εκτέλεση της εξωτερικής πολιτικής  χωρίς περιορισμό από κανένα ανεξάρτητο θεσμό ή συλλογικό σώμα. Ένας τέτοιος ηγέτης  αποδεικνύεται τελικά εξόχως επικίνδυνος όχι μόνο για το εσωτερικό της χώρας του, τους πολίτες και την κοινωνία αλλά και τη διεθνή κοινότητα, την περιφερειακή τάξη, το σύστημα δικαίου, κανόνων και θεσμών. Ο πρόεδρος Πούτιν δεν ελέγχεται, δεν περιορίζεται από κανέναν . Μπορεί με προσωπική του απόφαση να καταφεύγει στον πόλεμο, να καταπατά διεθνές δίκαιο και διεθνείς συνθήκες, να ενεργοποιεί τα πυρηνικά όπλα  και να τινάζει στον αέρα την ειρήνη. Η δημοκρατία δεν καταφεύγει σε τέτοιου είδους καμώματα .Δεν αποφασίζει έτσι.  Δεν κάνει επιθετικό  «πόλεμο επιλογής» παρά μόνο ως τραγικό λάθος (ΗΠΑ σε Ιράκ 2003). Κάνει  κατά κανόνα  αμυντικό  «πόλεμο ανάγκης». Και αυτό όχι μόνο γιατί η ηθική και το αξιακό περιεχόμενο της  το αποκλείουν, αλλά και γιατί και τα θεσμικά αντίβαρα και θεσμικές διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικής οδηγούν σε περισσότερο έλλογες αποφάσεις. Αποκλείουν τις παρανοϊκές επιλογές ( με τις εξαιρέσεις βέβαια της επικράτησης  του λαϊκισμού – Ντ. Τραμπ).

Αλλά ο  πρόεδρος Πούτιν είναι εκτός από  αυταρχικός είναι και ένας  ηγέτης   που έχει ενστερνισθεί και μια νεο-αυτοκρατορική φαντασίωση, την αναβίωση δηλαδή της Ρωσικής αυτοκρατορίας. Ωστόσο  ενα καίριο   ερώτημα είναι εάν σκέπτεται ακόμη έλλογα ή  βρίσκεται ίσως στα όρια της αισχίλειας   ύβρεως , ιδιαίτερα στην πρόσληψη του εαυτού του, του αναστήματός του, του ρόλου του και της θέσης του στην ιστορία. Και ταυτόχρονα εάν δεν κατατρύχεται από ανασφάλειες, φοβίες, συνομωσίες,  σύνδρομα μεγαλείου. Η συμπεριφορά και οι εκδηλώσεις του ιδιαίτερα τις τελευταίες εβδομάδες τείνουν να επιβεβαιώσουν τη θεωρία της ύβρεως ( βλέπε και  D. Owen, Hubris, 2020)  .  Η βαθύτατη ανασφάλεια που εμφανώς  εκδηλώνει  για την πανδημία λ.χ. με αποτέλεσμα να μην έρχεται σε σχετικά κοντινή επαφή με κανένα και να τοποθετεί τους συνομιλητές του ( πρόεδρο Εμ. Μακρόν, Καγκελάριο Ολαφ Σολτς , κ. α)  σε τραπέζια επτά έως δέκα μέτρα μακριά, η (σαδιστική) τάση του να   ευτελίζει υψηλόβαθμους δημόσιους λειτουργούς σε δημόσια θέα, τα διαγγέλματα της μιας ώρας – παραληρήματα ιστορικών ανακριβειών, η κατασκευή ανύπαρκτων απειλών, όλα αυτά είναι φαινόμενα συμπεριφοράς που κινούνται  στα όρια ύβρεως έως  παράνοιας. Αλλά ο Πουτιν δεν είναι ο κλασσικός παρανοϊκός. Είναι αυτό που λέγει St. Pinker «ωμά   λογικός  παράλογος». Έχει την ευθύνη των πράξεων του  Ένας επιθετικός πόλεμος επιλογής (όπως αυτός στην Ουκρανία)  «ξεκινά στο μυαλό ενός ανθρώπου ως  έσχατη εκδήλωση ανορθολογικής  πολιτικής συμπεριφοράς. Δεν είναι κατά κανόνα    αποτέλεσμα θεσμικής απόφασης γράφει ο L. Freedman.  .  Και εάν το σχέδιο του πολέμου αποτυγχάνει, τότε κατασκευάζονται  νέες απειλές και επιστρατεύονται  νέα όπλα με την πεποίθηση ότι τελικά θα κερδηθεί ο πόλεμος . Η ανατριχιαστική και τόσο επικίνδυνη θέση σε συναγερμό των πυρηνικών όπλων είναι εξόχως ενδεικτική. 

Σε τελευταία ανάλυση όμως ο επιθετικός πόλεμος ξεκινά από το μυαλό ενός ηγέτη που δεν διέπεται από καμία  Ηθική Αρχή . Που δεν έχει δηλαδή κανένα απολύτως  ηθικό  ενδοιασμό να βλέπει μικρά παιδιά , αθώους πολίτες να σκοτώνονται από τα όπλα του ή να παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς και να σπέρνει την καταστροφή. Αφετηρία της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι η ηθική αρχή και εάν την φέρει ή όχι κάποιος μέσα του. « Τα λάθη μας δεν βρίσκονται στα άστρα , βρίσκονται μέσα μας…». Η εξουσία , ως γνωστόν, διαφθείρει Και η αυταρχική, ανεξέλεγκτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα. 

Η Ρωσία είναι μία μεγάλη χώρα με ιδιαίτερα  πλούσιο  πολιτισμό σε  όλα τα πεδία. Ευτελίζεται,  απονομιμοποιείται,  απομονώνεται παγκοσμίως ( 141 χώρες στη Γενική Συνέλευση ΟΗΕ ψήφισαν εναντίον της και μόλις πέντε κράτη- παρίες υπέρ της ) εξαιτίας του βάρβαρου πολέμου στην Ουκρανία. Εαν ζούσε σήμερα ο Ντημήτρι Σοστάκοβιτς  θα έγραφε οπωσδήποτε  τη «συμφωνία του Κιέβου»  για τα δεινά που υφίσταται η πόλη αυτή απο τις πολεμικές ενέργειες του Βλαδίμηρου Πούτιν… 

Σύμφωνα με τον G. Rachman των Financial Times, εξ αιτίας όλων αυτών ο κίνδυνος που αντιπροσωπεύει ο Πρόεδρος  Πούτιν για την Ουκρανία, την ίδια τη  Ρωσία και όλο τον κόσμο αυξάνεται και η μόνη διέξοδος τελικά είναι η απομάκρυνσή του με τον ένα ή άλλο τρόπο  από την εξουσία.  

Δημοσίευση από “ΤΟ ΒΗΜΑ”