Ομιλία Στέφανου Παραστατίδη στην εκδήλωση “2027: Η επόμενη μέρα για την προοδευτική αλλαγή”
Πώς να χορέψεις τανγκό με έναν freestyler;
Ο μεγαλύτερος εχθρός της πολιτικής είναι ο ετεροπροσδιορισμός. Η πολιτική δεν είναι είναι αθροίσματα δυνάμεων, ούτε βεβιασμένες συμφωνίες εξουσίας. Η πολιτική είναι ιδέες. Από εκεί ξεκινούν όλα. Ιδέες που σχηματίζουν ρεύματα, ρεύματα που δημιουργούν αιτήματα, αιτήματα που αναζητούν εκφραστές.
Ας δούμε το παράδειγμα του Τραμπ. Είναι ο δημιουργός μίας νέας θεωρητικής ατζέντας ή το σύμπτωμα και η έκφραση ενός νέου και ήδη υπαρκτού ακραίου ιδεολογικού ρεύματος που διαβρώνει σταδιακά τις φιλελεύθερες δημοκρατίες;
Αν δει κανείς την Ευρώπη, εμάς δηλαδή, δεν είναι δύσκολο να απαντήσει. Τα ρεύματα της άκρας δεξιάς δεν είναι απλώς υπαρκτά, ούτε ξεπήδησαν μετά την εκλογή Τραμπ. Είναι ρεύματα που ήδη κυβερνούν, ή ακριβέστερα συγκυβερνούν σε 8 χώρες της Ε.Ε.. Αν βγάλουμε το κεφάλι από την άμμο, και δούμε μακροσκοπικά την καμπύλη, θα δούμε ότι έχουμε να κάνουμε με μία τάση διαρκώς ανοδική, ένα ρεύμα που δημιούργησε αιτήματα και βρίσκει πλέον τους εκφραστές του.
Η βασική παγκόσμια διαίρεση που γίνεται επικυρίαρχη στον κόσμο είναι αυτή του ανοιχτού- κλειστού. Μία διαίρεση που προστίθεται στον υπαρκτό και ισχυρό άξονα αριστερά/δεξιά.
Από τη μία ο προστατευτισμός, ο εθνικισμός, ο πόλεμος. Η κλειστή κοινωνία και η κλειστή δημοκρατία. Από την άλλη η ανοιχτή δημοκρατία με τους διεθνείς θεσμούς, η ανοιχτή κοινωνία, η συνεργατική ανάπτυξη, η ειρήνη. Από τη μία ο εαυτός μας, το δικό μας συμφέρον χωρίς κανόνες, το δίκαιο του ισχυρού. Από την άλλη το διεθνές πλαίσιο, η παγκόσμια διαβούλευση, η ισχύς του δικαίου. Το μειονέκτημα της ανοιχτής φιλελεύθερης δημοκρατίας, είναι πως χρειάζεται να εντάξει και το πρώτο, τους άλλους, για να πετύχει -θέλει δύο το τανγκό.
Όμως, πώς να χορέψεις τανγκό με έναν freestyler; Έτσι, οδηγούμαστε με μαθητική βεβαιότητα σε ένα νέο χομπσιανό κόσμο, βίαιο άναρχο και ασταθή. Το νέο και ακραία αναπτυσσόμενο συντηρητικό ρεύμα θέλει να κλείσει ξανά τα έθνη, τους λαούς, τα κράτη, τις ανθρώπινες κοινωνίες στον μικρό, ασφυκτικό εαυτό τους. Να δημιουργήσει νέες και φανατικές κλειστές κοινωνίες, βασισμένες σε ταμπού, στερεότυπα και προκαταλήψεις. Όμως, ας μην ξεγελιόμαστε· δεν απομονώνεται για να το πετύχει. Συνεργάζεται εξίσου, όπως εμείς. Και αυτό καθιστά δυσκολότερη την αντιμετώπιση. Σε έναν κόσμο όπου ο ηγέτης της Δύσης, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, βρίσκει περισσότερα κοινά με τον Πούτιν και τον Ερντογάν από ό,τι με τους ηγέτες της Ε.Ε. όλα αυτά που θεωρούσαμε ως δεδομένα στη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης καταρρέουν με τρόπο εμφατικό. Σε έναν κόσμο όπου ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ κλείνει το μάτι στην ευρωπαϊκή ακροδεξιά και την απειλεί με εγκατάλειψη, η μεταπολεμική συνθήκη είναι παρελθόν.
Ο προοδευτικός χώρος, διεθνώς, κοιτάζει απολύτως σαστισμένος, ενώ ταυτόχρονα συρρικνώνεται. Η αρχική του στάση, είναι αυτή της προσαρμογής, με όρους συμφέροντος.
Ξεκίνησε λέγοντας πως ο Τραμπ είναι σύμμαχος, φίλος μας. Αυτό θεώρησε ότι επιτάσσει το εθνικό ή ευρωπαϊκό συμφέρον. Συγγνώμη, αλλά εμένα δεν είναι φίλος μου ο Τραμπ. Εν μέσω του προοδευτικού σαστίσματος, ήρθε ο αντιπρόεδρος ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς, στο Μόναχο, και μας είπε κατάμουτρα πως ήρθε ένας νέος σερίφης στην πόλη.
Και απέναντί του, λείπει μία ομιλία ενός Ευρωπαίου ηγέτη να τον αντικρούσει ευθέως, να υπερασπιστεί το δικό μας αξιακό πλαίσιο. Να ορθώσει τη δημοκρατία απέναντι στην απολυταρχία, Να αποφασίσει τη σύγκρουση με αυτή την ανίερη οριζόντια συμμαχία του συγκεντρωμένου πλούτου που αναζητεί τον έλεγχο των δικών μας ελευθεριών.
Το επόμενο βήμα ποιο θα είναι; Μία παθητική κρυφή ελπίδα μήπως αυτό αλλάξει; Η απάντηση του προοδευτικού χώρου σε αυτό που έρχεται δεν μπορεί μία τυφλή αντίδραση, χωρίς αντιπρόταση. Ούτε βεβαίως ένας νέος φόβος.
Δηλαδή η περιγραφή του μπαμπούλα της Ακροδεξιάς, μήπως σκιαχτεί ο κόσμος και ετεροπροσδιοριστεί υπέρ ημών. Η συζήτηση για την ακροδεξιά χωρίς τις ανισότητες, οικονομικές, κοινωνικές, γεωγραφικές, τις νέες πολλαπλές ανισότητες, όπως αυτές που εύστοχα περιγράφει ότι βιώνουμε ο Φρανσουά Ντιμπέ, είναι μία συζήτηση ηττοπαθής, μία συζήτηση που αντιμετωπίζει το σύμπτωμα και όχι τη νόσο. Ας κρατήσουμε πρώτα αυτό, ότι οι ανισότητες είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Ακόμη, ο Βανς ήρθε στο σπίτι μας και μας έκανε μαθήματα ελευθερίας. Με έναν συνθηματικό λόγο της πλάκας.
Σε διάγγελμά του, στις 6 Ιανουαρίου του 1941, ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ περιέγραψε έναν κόσμο θεμελιωμένο σε τέσσερις ελευθερίες: – Η πρώτη, η ελευθερία της ομιλίας και της έκφρασης. – Η δεύτερη, η ελευθερία κάθε προσώπου να λατρεύει το Θεό με τον τρόπο του. – Η τρίτη είναι η ελευθερία από την ένδεια/ φτώχεια. – Η τέταρτη, η ελευθερία από το φόβο (μια παγκόσμια μείωση των εξοπλισμών σε τέτοιο σημείο και με τέτοιο ενδελεχή τρόπο, ώστε κανένα έθνος να μην είναι σε θέση να διαπράξει μια πράξη φυσικής επιθετικότητας ενάντια σε οποιοδήποτε γείτονα -οπουδήποτε στον κόσμο). Σήμερα, η ελευθερία που εκφράζει ο τραμπισμός, ή ακριβέστερα η απολυταρχία ΑΕ (Ann Applebaum), είναι απλώς ένα σύνθημα που φτιάχνει αντίλαλο ανάμεσα στα σηκωμένα τείχη μεταξύ των ανθρώπων και τις νέες φυλακές της φτώχειας. Διότι, ο λόγος που εκφοβίζει, που θίγει, που στοχοποιεί, δεν παρέχει καμία ελευθερία σε αυτόν που τον υποδέχεται. Ο διωγμός του άλλου, του ξένου, του οικονομικού πρόσφυγα ή του αλλόθρησκου μετανάστη, δεν είναι ελευθερία για αυτόν που διώκεται, που φεύγει βίαια. Η επίκληση στις ανισότητες από τον ακραίο πλούτο που αίρει κάθε πλαίσιο αναδιανομής, δεν απελευθερώνει κανέναν πολίτη, τον εγκλωβίζει στην ένδεια, τη φτώχεια. Και τέλος, η ακραία ρητορική του φόβου, ο μισαλλόδοξος λόγος, ο εμπορικός πόλεμος, δεν φέρνει ειρήνη, αλλά αύξηση των εξοπλισμών και ένοπλες συρράξεις.
Εμείς, ως προοδευτικοί, οφείλουμε να σταθούμε για λίγο να σκεφτούμε τι άραγε σημαίνει ελευθερία. Ελευθερία, ναι, σημαίνει καταρχάς να μπορείς να κάνεις αυτό που θέλεις. Όμως εδώ υπάρχουν δύο θεμελιώδεις παράμετροι που η ακραία συντήρηση αγαπά να αποσιωπά: Η ελευθερία σου σταματά εκεί όπου ξεκινά η ελευθερία του άλλου. Η ελευθερία, με λίγα λόγια, κατανέμεται ισότιμα μεταξύ των μελών της κοινωνίας. Καθεμία και καθένας μας έχει ίσο μερίδιο ελευθερίας, ίσο μερίδιο ευκαιριών και αξιοπρέπειας. Επιπλέον, πόσο ελεύθερος είναι άραγε εκείνος που δαπανά τα 2/3 του μισθού του στο ενοίκιο; Πόση ελεύθερη είναι η μητέρα που μεγαλώνει μόνη το παιδί της; Πόσο ελεύθερος είναι ο νέος που ζει με τον βασικό μισθό; Η ελευθερία συνυφαίνεται άρρηκτα με τη δυνατότητα. Για να είσαι ελεύθερος να κάνεις κάτι, πρέπει να σου παρέχεται η δυνατότητα να το κάνεις. Αλλιώς είναι η ελευθερία παραμένει γράμμα κενό. Αυτός είναι ο ρόλος μας ως προοδευτικών, να δώσουμε νόημα και περιεχόμενο στην ελευθερία, να παράσχουμε δυνατότητες, ευκαιρίες, δίχτυ ασφάλειας.
Ερχόμενοι στα δικά μας, τ6ο αίτημα της πολιτικής αλλαγής είναι στο επίκεντρο των εξελίξεων. Η κυβέρνηση της ΝΔ διαλύει το κοινωνικό κράτος, ενισχύει τις κοινωνικές ανισότητες, τραυματίζει το κράτος Δικαίου. Η κοινωνική αμφισβήτηση μεγαλώνει. Πώς πρέπει να κινηθούν τα προοδευτικά κόμματα; Τι ρόλο θα έχει το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ για την αλλαγή των συσχετισμών; Ποια είναι η θέση της σύγχρονης Σοσιαλδημοκρατίας σ’ έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία; Ποια είναι η προγραμματική κατεύθυνση της Κεντροαριστεράς;
Στο υπόβαθρο των ραγδαίων εξελίξεων στην Αμερική, στην Ευρώπη, στη Χώρα μας, βρίσκεται η οικονομία. Η συντήρηση θέλει να πιστεύουμε ότι στο υπόβαθρο της κρίσης βρίσκεται το wokeism, όμως αυτό δεν επιβεβαιώνεται από την πραγματικότητα, όπως αυτή διαπιστώνεται από τα σχετικά στοιχεία και μελέτες. Το wokeism παίζει πράγματι ρόλο, όχι όμως καθοριστικό. Αντίθετα, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει: η ραγδαία αύξηση των ανισοτήτων, η μείωση της κοινωνικής κινητικότητας, η συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, η μείωση του κοινωνικού κράτους, η δυσκολία με την οποία τα καταφέρνει το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας. Καθοριστικό ρόλο.
Με λίγα λόγια, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει η οικονομία. Ποια είναι η προγραμματική θέση της συντήρησης για την οικονομία: η συνεχής μείωση της φορολογίας, η απορρύθμιση της αγοράς –όχι τυχαία, η απορρύθμιση αποτελεί πρώτη προτεραιότητα για την κυβέρνηση Τραμπ, η απόρριψη της πράσινης μετάβασης, η εμμονική απόρριψη των δημόσιων αγαθών και η έμφαση στην ιδιωτική οικονομία -ιδιωτικές υποδομές, υγεία, παιδεία, κοινωνική ασφάλιση, η μείωση των δημοσίων επενδύσεων.
Η προγραμματική όμως αυτή θέση της συντήρησης είναι ακριβώς η αιτία που παρήγαγε και ανατροφοδοτεί τη σημερινή κρίση. Αυτή που αυξάνει τις ανισότητες, αυτή που μειώνει την κοινωνική κινητικότητα, αυτή που συρρικνώνει τη μεσαία τάξη. Είναι, λοιπόν, υποχρέωση του προοδευτικού χώρου να θυμηθεί και να θέσει με τόλμη και ένταση στον δημόσιο διάλογο τη δική του προγραμματική θέση για την οικονομία: * vα προωθήσει τη φορολόγηση ως πολιτισμική κατάκτηση, * να προωθήσει τη ρύθμιση της αγοράς, * να προωθήσει αναδιανεμητικές και γενικά παρεμβατικές πολιτικές που μειώνουν τις ανισότητες, * να υπερασπιστεί τα δημόσια αγαθά, το δημόσιο χαρακτήρα των υποδομών, της υγείας, της παιδείας, της κοινωνικής ασφάλισης, * Να προωθήσει την πράσινη μετάβαση,* να προωθήσει τις δημόσιες επενδύσεις.
Πέρα και πάνω από τον τρόπο υλοποίησης των πολιτικών, πέρα και πάνω από τις επιμέρους λεπτομέρειες εφαρμογής τους, η μάχη που έχουμε ενώπιον μας, είναι μάχη αρχών.
Πρέπει να υπερασπιστούμε τις αρχές και τις ιδέες μας, πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα μας για μια δίκαιη κοινωνίας και μαζί τα εργαλεία που έχουμε εφεύρει για να την πετύχουμε: τη φορολόγηση, τη ρύθμιση, την αναδιανομή, τα δημόσια αγαθά. Χωρίς φόβο, χωρίς αναστολές, με γωνίες.
Οφείλω, όμως, εδώ, στρέφοντας το βλέμμα κυρίως προς τους αγαπημένους φίλους της αριστεράς, ότι δεν αρκεί αυτό. Για να αναδιανείμουμε πρέπει να παράγουμε -οι πολιτικές μας πρέπει να επιτρέπουν την παραγωγή, την ανάπτυξη. Για να πείσουμε για τα οφέλη της φορολόγησης, πρέπει πάντα να μεριμνούμε οι φόροι να καταλήγουν σε ανταπόδοση της κοινωνίας. Για να ρυθμίσουμε σωστά, πρέπει να ρυθμίσουμε αποτελεσματικά, να μετράμε τα αποτελέσματα των πολιτικών μας και να τις διορθώνουμε όπου και όταν πρέπει. Για να διατηρήσουμε τα δημόσια αγαθά, πρέπει να διαρκώς να τα βελτιώνουμε, να τα εξελίσσουμε. Η εποχής μας δεν απαιτεί αφορισμούς, απαιτεί λύσεις, απαιτεί πειθώ.
Φίλες, φίλοι, Συντρόφισσες και σύντροφοι,
Η σοσιαλδημοκρατία, την οποία αν απλώς γκουγκλάρει κανείς, δεν είναι ούτε σκέτο κέντρο αλλά ούτε σκέτη αριστερά στον άξονα αριστερά/ δεξιά είναι και κέντρο και αριστερά, η ΣΔ λοιπόν θα πρέπει να επανεφεύρει τη Δημοκρατία, περιγράφοντας την ισότητα, την ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη, το ρόλο του κράτους, με όρους συμπερίληψης και προσαρμογής στον 21ο αιώνα. Και να μιλήσει ξανά για τους φτωχούς όλης της γης. Η αριστερά, επίσης, θα πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό της, να απελευθερωθεί από ιδεοληψίες και αγκυλώσεις του παρελθόντος, να δώσει ακόμη περισσότερο χώρο στη δημοκρατία έναντι του ελέγχου. Δεν μπορεί να συζητάμε για απαγορεύσεις το 2025, όπως πχ στα πανεπιστήμια. Δεν δικαιούμαστε να επιβάλλουμε. Ούτε να κρυβόμαστε πίσω από το Σύνταγμα, όπως ο ελέφαντας πίσω από την παπαρούνα. Οφείλουμε να πείσουμε τους πολίτες ότι η δική μας πρόταση είναι η καλύτερη και μπορεί να είναι η δική τους επιλογή.
Εμείς, ως ΠΑΣΟΚ, καταθέσαμε την πρότασή μας απέναντι στην πρόταση της ΝΔ. Η σύγκρουσή μας πρέπει να γίνει στη διαίρεση του κέρδους. Στη μη εμπορευματοποίηση του αγαθού. Με ένα ισχυρό ρυθμιστικό πλαίσιο που θα διασφαλίζει ότι η παιδεία και η υγεία θα παραμείνουν δημόσια αγαθά.
Με δωρεάν ποιοτική πρόσβαση στους πολίτες, στα παιδιά και προσφέροντας υπηρεσίες που θα υπηρετούν την ισότητα και την αξιοπρέπεια ταυτόχρονα.
Δεν μπορεί να συζητάμε για λιγότερη Ευρώπη, όταν οι ιδέες μας υπηρετούν τη συλλογικότητα. Δεν μπορεί να υπερασπιζόμαστε ομάδες συμφέροντος έναντι του κοινού καλού, της ίδιας της κοινωνίας. Φίλες και φίλοι, Να κινηθούμε στο πλαίσιο της αυτονομίας μας, ξεκινώντας να τα βρούμε πρώτα με το εαυτό μας.
Πριν αναζητήσουμε τις διαφωνίες με τους «άλλους» να δούμε τις δικές μας.
Να μιλήσουμε με τις ιδέες μας, να συνυπάρξουμε, να συζητήσουμε, να τολμήσουμε κοινές πρωτοβουλίες χωρίς εγωισμούς και περιχαρακώσεις.
Αυτός είναι ο δρόμος και ας φαίνεται δύσβατος, ανηφορικός, αργός ενώ η συγκυρία πιέζει.
Είναι όμως ο μόνος που μπορεί να οδηγήσει στο ξέφωτο που θα δείξει αν και ποιοι μπορούμε να τον περπατήσουμε μαζί.
