Η θρησκεία της ελευθερίας. Του ΘΑΝΑΣΗ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗ
Γεννημένος το 1952 στην ιταλική πόλη Φορλί, ο Μαουρίτσιο Βίρολι είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον. Το βιβλίο του μαχητή και μάρτυρα του ιταλικού αντιφασισμού Κάρλο Ροσέλι «Φιλελεύθερος σοσιαλισμός» κυκλοφορεί και στη γλώσσα μας (μετάφραση: Αχιλλέας Καλαμαράς, Πόλις 2013)
Ομιλία που εκφώνησε ο Μαουρίτσιο Βίρολι στις 25 Απριλίου, επέτειο της απελευθέρωσης της Ιταλίας από τον φασισμό.
Το πιο σοβαρό ερώτημα που πρέπει να θέσουμε είναι αν υπάρχει αντιφασιστική συνείδηση στη χώρα. Σύμφωνα με το πιο αυθεντικό και υψηλότερο νόημά της, η αντιφασιστική συνείδηση ήταν και μπορεί να είναι μια θρησκεία της ελευθερίας. Το να έχουμε τη θρησκεία της ελευθερίας σημαίνει να επιλέγουμε την ελευθερία ως υπέρτατη αξία της ζωής και, γι’ αυτήν, να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε ακόμα και τις πιο δύσκολες θυσίες, τις πιο σκληρές δοκιμασίες. Η θρησκεία της ελευθερίας είναι απόλυτη δέσμευση που αναλαμβάνουμε με τη συνείδησή μας, και μόνο με αυτήν να υπερασπιζόμαστε πάντοτε την ελευθερία. Η θρησκεία της ελευθερίας ήταν το ηθικό κίνητρο που έδωσε στους άνδρες και στις γυναίκες της Αντίστασης τη δύναμη για να αντιμετωπίσουν τη φυλακή, την εξορία και τη θυσία της ίδιας της ζωής τους.
Ας σκεφτούμε τα λόγια που είπε ο Φερούτσιο Πάρι, παρασημοφορημένος ήρωας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και πρωθυπουργός από τις 21 Ιουνίου ώς τις 8 Δεκεμβρίου 1945, όταν μπροστά στο φασιστικό δικαστήριο, στις 9 Νοεμβρίου 1927, δήλωνε ότι είχε μόνο έναν λόγο για να απεχθάνεται τον φασισμό και να μάχεται εναντίον του, λόγο όμως ο οποίος ήταν «επιτακτικός και ανένδοτος»· επειδή ήταν ηθική απέχθεια, γι’ αυτό ήταν ολοκληρωτική, αδιάλλακτη, απόλυτη. Είμαστε αδιάλλακτοι απέναντι στον φασισμό –εξηγούσε ο Φερούτσιο Πάρι– επειδή είμαστε αδιάλλακτοι με τη συνείδησή μας. Αυτή είναι η θρησκεία της ελευθερίας.
Η θρησκεία της ελευθερίας δεν είναι η χριστιανική πίστη, αλλά δεν είναι διόλου ασυμβίβαστη με αυτήν· αντίθετα, μάλιστα, είναι η φυσική συνέπειά της. Η θρησκεία της ελευθερίας διδάσκει τη συμπόνια στο πιο αυθεντικό νόημά της, δηλαδή το συναίσθημα που μας οδηγεί να συμμεριζόμαστε τα βάσανα των άλλων, να συμπαραστεκόμαστε στους ταπεινούς, στους αδύναμους, στους πληγωμένους, στους αποκλεισμένους, και να παλεύουμε μαζί τους εναντίον εκείνων που τους καταπιέζουν, τους αποκλείουν, τους ταπεινώνουν. Η συμπόνια όμως είναι η κατεξοχήν χριστιανική αξία.
Ο φασισμός είναι εκείνος που προσβάλλει τη χριστιανική πίστη. Για τους φασίστες, η αγάπη και η συμπόνια είναι συναισθήματα των αδύναμων. Ο Χριστός μάς δίδαξε την ειρήνη. Ο φασισμός κήρυξε και εφάρμοσε τον πόλεμο ως μέσο για να επιβεβαιωθεί η ισχύς του έθνους και ως αυτοσκοπό. Ο Χριστός δίδαξε την αδελφοσύνη και την ισότητα των ανθρώπινων υπάρξεων, που είναι όλες πλάσματα του Θεού. Ο φασισμός υποστήριξε την επαίσχυντη θεωρία των ανώτερων και των κατώτερων φυλών. Ο χριστιανικός νόμος λέει: «Δεν θα έχεις άλλους Θεούς εκτός από εμένα». Ο φασισμός επέβαλε τον εκθειασμό τού ντούτσε σαν να ήταν Θεός. Διδάξτε αυτές τις απλές αλήθειες στους χριστιανούς φίλους μας.
Πείτε τους ότι, αν είστε χριστιανοί, δεν μπορείτε να είστε φασίστες. Οφείλετε να είστε οι πιο αδιάλλακτοι εχθροί του φασισμού. Ας έρθει εδώ, στην Casa Cervi, να το πει, με όλο το κύρος του, ο πάπας Φραγκίσκος και να καταδικάσει την επαίσχυντη συμπαιγνία του Βατικανού με το φασιστικό καθεστώς, όταν ο πάπας Πίος ΙΑ’ χαρακτήρισε τον Μουσολίνι άνθρωπο σταλμένο από τη Θεία Πρόνοια για να επαναφέρει τον Θεό στην Ιταλία και την Ιταλία στον Θεό. Η θρησκεία της ελευθερίας διδάσκει την αγάπη για την πατρίδα, όπως την κατανοούσαν οι πατέρες μας της Παλιγγενεσίας, δηλαδή την πατρίδα όπως την αντιλαμβανόταν ο Τζουζέπε Ματσίνι.
Εσείς οι φασίστες υπήρξατε και είστε οι πιο απεχθείς εχθροί της πατρίδας. Την έχετε ταπεινώσει μετατρέποντάς την σε δούλα μιας χούφτας εγκληματιών. Της αφαιρέσατε τις ελευθερίες. Την έχετε κηλιδώσει με άδικους πολέμους. Την έχετε ατιμάσει με τους ρατσιστικούς νόμους που οδήγησαν τους Εβραίους στα στρατόπεδα εξόντωσης. Την έχετε σύρει να πολεμήσει στο πλάι ενός εγκληματία σαν τον Χίτλερ και τέλος ανοίξατε τον δρόμο για να εισβάλουν οι γερμανικές μεραρχίες. Οι αντιφασίστες ήταν εκείνοι που συνέβαλαν στην αναγέννηση της πατρίδας, την οποία είχε καταστρέψει ο φασισμός. Η θρησκεία της ελευθερίας είναι μια πελώρια δύναμη που ωθεί στην αντιφασιστική στράτευση, όχι μιας μέρας, όχι μηνών, αλλά μιας ολόκληρης ζωής. Προκειμένου να υπάρχει αληθινός αντιφασισμός, πρέπει να υπάρχουν άνδρες και γυναίκες που ξέρουν να ρωτούν τη συνείδησή τους και μπορούν να ακούνε τις απαντήσεις της.
Εδώ ακριβώς όμως εντοπίζεται το πρόβλημά μας, το ιταλικό πρόβλημα. Το είχε κατανοήσει καλύτερα από κάθε άλλον μια από τις ευγενέστερες μορφές του αντιφασισμού, ο Κάρλο Ροσέλι. Το ιταλικό πρόβλημα, έγραφε ο Ροσέλι στο βιβλίο του «Φιλελεύθερος σοσιαλισμός» (1929), «είναι ουσιαστικά πρόβλημα ελευθερίας. Αλλά πρόβλημα ελευθερίας με το πλήρες νόημα του όρου: δηλαδή πνευματικής αυτονομίας, χειραφέτησης της συνείδησης στην ατομική σφαίρα και οργάνωσης της ελευθερίας στην κοινωνική σφαίρα, δηλαδή στη θεμελίωση του κράτους και στις σχέσεις ανάμεσα στις ομάδες και τις τάξεις. Χωρίς ελεύθερους ανθρώπους είναι ανέφικτη η δημιουργία ενός ελεύθερου κράτους. Χωρίς χειραφετημένες συνειδήσεις είναι ανέφικτη η ταξική χειραφέτηση. Δεν πρόκειται για φαύλο κύκλο. Η ελευθερία αρχίζει με τη διαπαιδαγώγηση του ανθρώπου και ολοκληρώνεται με τον θρίαμβο ενός κράτους ελεύθερων ατόμων, με ίσα δικαιώματα και καθήκοντα, ενός κράτους στο οποίο η ελευθερία του καθενός αποτελεί την προϋπόθεση και το όριο της ελευθερίας όλων.
»Είναι θλιβερή διαπίστωση, αλλά πέρα ώς πέρα αληθινή, ότι στην Ιταλία η διαπαιδαγώγηση του ανθρώπου, η διαμόρφωση του βασικού ηθικού κυττάρου –του ατόμου– είναι κάτι που ως επί το πλείστον δεν έχει γίνει ακόμα. Οι περισσότεροι στερούνται, λόγω φτώχειας, αδιαφορίας, προαιώνιας παραίτησης, το βαθύ και φλογερό αίσθημα της αυτονομίας και της ευθύνης. Η δουλεία αιώνων κάνει τον μέσο Ιταλό να ταλαντεύεται ανάμεσα στη δουλική συμπεριφορά και την αναρχική εξέγερση. Η αντίληψη της ζωής ως πάλης και ως αποστολής, η αντίληψη της ελευθερίας ως ηθικού καθήκοντος, η επίγνωση των ορίων του εαυτού μας και των άλλων απουσιάζουν».
Αυτά τα λόγια ήταν αληθινά το 1929 και είναι αληθινά και σήμερα. Ποιος όμως και πώς μπορεί να συμβάλει στην αναγέννηση του αληθινού αντιφασισμού, που βασίζεται στη θρησκεία της ελευθερίας; Ποιος; Ο καθένας από μας. Πώς; Με το παράδειγμα της ζωής του.
Αναδημοσίευση από “Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ”
