Τρένα, οργάνωση και διοικητική επιστήμη. Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΡΚΑΤΣΟΥΛΗ

Ρωτήθηκε ο κύριος Κ. «Με τι είστε απασχολημένος;»: «Κουράζομαι πάρα πολύ, ετοιμάζω το επόμενο λάθος μου».
Β. Βrecht, Ιστορίες του κυρίου Κοϊνερ

Μέσα στον καταιγισμό των απόψεων και των προτάσεων που κατατίθενται, ως είναι φυσικό, την επαύριο του δυστυχήματος των Τεμπών, δεν πρέπει να χαθεί η σοβαρότητα και η εφικτότητά τους. Οι πρώτες αντιδράσεις που επικεντρώνονταν στην ποινική μεταχείριση εκείνων που θα κριθούν κατηγορούμενοι έδωσαν, φυσιολογικά, τη θέση τους σε άλλες που προσεγγίζουν το πρόβλημα των σιδηρόδρομων με περισσότερο ιστορικο-κοινωνικό και πολιτικό πνεύμα.

Μια προσέγγιση του προβλήματος που αξίζει της προσοχής μας είναι εκείνη που έρχεται από την διοικητική επιστήμη και την θεωρία των οργανώσεων.

Τι περιλαμβάνει αυτή; Εν πρώτοις, μια μέθοδο σκέψης, την συστημική. Το πρόβλημα των μεταφορών και των τρένων δεν λύνεται με βάση την κοινή λογική διαθέτει ο καθένας. Χρειάζεται μια μέθοδο που θα οδηγήσει στην διατύπωση κριτηρίων επαληθευσιμότητας και διαψευσιμότητας όποιων επιλογών προκριθούν ως λύσεις του προβλήματος. Στον πιθανό αντίλογο ότι πρέπει να κινηθούμε γρήγορα, αντιτάσσουμε ότι το να σπεύδει κανείς, βραδέως, σε τέτοιες καταστάσεις έχει αποδειχτεί σοφή επιλογή. Πρέπει να δοθεί λύση, όχι όμως, μια κάποια λύση.

Η συστημική ανάλυση η αντιμετωπίζει το πρόβλημα των τραίνων ως ένα σύνθετο, πολυπαραμετρικό πρόβλημα με αλληλεξαρτώμενες μεταβλητές, καθεμιά εκ των οποίων μπορεί, από μόνη της, να προκαλέσει μεγαλύτερες ή μικρότερες αστοχίες και καταστροφές. Στην αποτύπωση, λοιπόν, του προβλήματος, που συνιστά την πρώτη επιχειρησιακή ενέργεια, θα πρέπει να διερευνηθούν, επακριβώς, οι τυπικές και άτυπες διοικητικές και οργανωτικές διαστάσεις του προβλήματος. Ούτε οι ευθύνες των προσώπων ούτε η ιδεολογικο-πολιτική αντιπαράθεση αρκούν για να φτάσουμε στη λύση. Ποιες λειτουργίες ασκούνται και με ποιον τρόπο; Ποιές δομές συναρτώνται προς αυτές τις λειτουργίες και ποιες όχι; είναι ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν.

Η αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης θα μας οδηγήσει στην διαμόρφωση εκείνων των εναλλακτικών προτάσεων για το μέλλον του σιδηρόδρομου, το οποίο, είτε ευοίωνο είτε απαισιόδοξο, θα πρέπει να είναι, πάντως, τεκμηριωμένο. Σκεφθείτε τι θα είχαμε αποφύγει με μια τέτοια προσέγγιση: Το σχέδιο της πρόχειρης ιδιωτικοποίησης που προέκυψε από την εμμονική μονομέρεια των δανειστών δεν θα είχε γίνει δεκτό, πριν είχε υπάρξει μια στοιχειώδης αποκατάσταση βασικών διοικητικών λειτουργιών, όπως είναι ο συντονισμός. Το οργανωτικό κομφούζιο που αντικατέστησε την όποια απηρχαιωμένη οργάνωση υπήρχε και περιέλαβε, χύδην, υπουργεία, επιτελικούς συμβούλους, εταιρείες, νομικά πρόσωπα και ρυθμιστικές αρχές, θα μπορούσε να είχε ελεγχθεί. Το άγριο ρουσφέτι που βρήκε εύφορο έδαφος στο εκσυγχρονισμένο χάος συνάντησε ετερόκλητα πρόσωπα που δεν υπακούουν σε κανένα περίγραμμα θέσης και καθηκόντων, λειτουργούν σε ομάδες συμφερόντων και συναντούν τα παράνομα δίκτυα που αναπτύσσονται στις παρυφές του διαλυμένου συστήματος.

Εάν πρυτανεύσει, λοιπόν, η συστημική προσέγγιση, τότε η επιλογή της λύσης θα έχει τις μικρότερες διακινδυνεύσεις. Θα υπάγεται σε μηχανισμούς διαρκούς αξιολόγησης των αντιδράσεων που θα συναντήσει και των δυναμικών που θα αναπτυχθούν και, πάντως, θα μπορεί να αντικατασταθεί είτε ολόκληρη είτε σε μέρη της, εάν αποδειχτεί ατελέσφορη.

Επειδή η αντιμετώπιση προηγούμενων, αντίστοιχου βεληνεκούς καταστροφών εξαντλήθηκε είτε στις γλίσχρες αποζημιώσεις είτε σε ωραίες εκθέσεις (βλ. πόρισμα Goldammmer για το Μάτι), σήμερα αξίζει να κάνουμε ένα βήμα προς μια κατεύθυνση που δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα υπάρξουν, στο μέλλον, άλλα τερατώδη δυστυχήματα σαν το πρόσφατο των Τεμπών, αλλά τουλάχιστον δεν θα συγκαλύπτει μια κατάσταση που είναι βέβαιον ότι θα οδηγήσει στο επόμενο δυστύχημα. Αν δεν μπορούμε να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα ας μάθουμε, τουλάχιστον, τι δεν ξέρουμε.

Εν τέλει, όπως έλεγε ο Άγγλος φιλόσοφος Alfred Whitehead δεν είναι η άγνοια ο θάνατος της γνώσης αλλά η άγνοια της άγνοιάς μας.

Αναδημοσίευση από “ieidiseis.gr”