«Πόσο καλά γνωρίζουμε την Μειονότητα της Δυτικής Θράκης»; ΒΑΚΟΥΦΙΑ ΙΙΙ Του ΣΥΜΕΩΝ ΣΟΛΤΑΡΙΔΗ*

«Βακουφικά κτήματα καλούνται εκείνα ων η μεν κυριότης ανήκει στον Θεό, η δε κατοχή και χρήση στους ανθρώπους» γράφει στο πόνημα του ο Γρηγόρης Εγκολφόπουλος το 1905. Είναι καθιδρύματα νομικού και θρησκευτικού χαρακτήρα και άσκησαν σημαντική επιρροή στην κοινωνική και οικονομική ζωή.

Παράλληλα με το κράτος , αρωγός στην προσφορά στον πιστό,  έρχεται το Ισλάμ, μέσω των αγαθοεργιών που προέρχονται από τα βακούφια. Οι πιστοί λοιπόν προσφέρουν στο ευαγές ίδρυμα και αυτό με την σειρά του  στους έχοντες ανάγκη . Ο χώρος που προσφέρουν παύει  να είναι ιδιοκτησία τους και γίνεται πλέον «ιερός και απαραβίαστος».

Το ισχύον επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας καθεστώς που εφαρμόζονταν στην Δυτική Θράκη, έπαυσε να υφίσταται μετά την προσάρτηση της περιοχής στον εθνικό κορμό . Η Βενιζελική πολιτική ακολούθησε τη Συνθήκη των Αθηνών του 1913 και με το άρθρο 12 του ν. 2345/20 αναγνωρίσθηκαν τα βακουφικά κτήματα ενώ η διαχείριση τους ανατέθηκε στην μειονότητα. Με την παράγραφο 1 του ίδιου άρθρου, συγκεκριμενοποιήθηκε ότι σε κάθε Μουφτεία εκλέγονται Διαχειριστικές Επιτροπές μεταξύ των μελών και για μία τριετία.

Οι ρυθμίσεις συμπληρώθηκαν με το Β.Δ 16-6/29-7-1949 που αναφέρονταν στον αριθμό των μελών των Επιτροπών. Στο Β.Δ 10/10-7-1953 τονίσθηκε ότι ο «γενικός διοικητής Θράκης μπορεί να αναβάλει τις εκλογές το πολύ έως τρεις μήνες».

Στο σημείο αυτό διαφωτιστικό είναι το Γενικό Αρχείο του Κράτους το οποίο σε πολλές συνεδριάσεις αναφέρεται στο θέμα αυτό και μεταξύ των συζητήσεων  φαίνεται ότι η Διοίκηση δεν θέλει να επιτρέψει την διεξαγωγή των εκλογών. Είτε γιατί δεν είχε φίλα προσκείμενα άτομα να προωθήσει και φοβόταν μήπως και εκλεγούν άτομα φίλα προσκείμενα στο Τουρκικό Προξενείο και Κεμαλιστές, ενώ εκείνη επιθυμούσε Παλαιομουσουλμάνους ή διότι επιχειρηματολογούσε λέγοντας ότι δεν θα ήθελε την διεξαγωγή λόγω των  μέτρων που λάμβανε η Άγκυρα εναντίον της Ομογένειας μας στην Τουρκία .

Από το σύνολο των συζητήσεων φαίνεται ότι μάλλον ίσχυε ο πρώτος λόγος. Εξάλλου είναι παροιμιώδης ο διαπληκτισμός του Νομάρχη Ξάνθης με τα υπόλοιπα μέλη του Συντονιστικού Συμβουλίου Θράκης όταν ο πρώτος κινούμενος από κομματικά κριτήρια κινήθηκε υπέρ της διεξαγωγής εκλογών, ερχόμενος κάθετα αντίθετα εναντίον των υπολοίπων.

Το 1980 ψηφίστηκε ο νόμος 1091 και στην συνέχεια μετά από 26 χρόνια ψηφίστηκε νέος νόμος, επί βελτίω,  όπως ειπώθηκε , θέλοντας να εκσυγχρονίσει τα άρθρα . Ψηφίστηκε λοιπόν το 2006 και υπογράφηκε στις 5 Ιουλίου 2007 

Με βάση αυτόν στις μεγάλες πόλεις, Δήμους της Δυτικής Θράκης εκλέγονται Διαχειριστικές  Επιτροπές και για τα χωριά Βακουφικές. Το άρθρο 11 αναφέρεται στην εκλογή  των Διαχειριστικών Επιτροπών  και το άρθρο 12 στην συγκρότηση.

Όμως το θέμα αυτό παρέμεινε εκκρεμές παρά τις κατά καιρούς νομοθετικές ρυθμίσεις, με αποτέλεσμα τα μέλη των Διαχειριστικών Επιτροπών να διορίζονται από τον Γενικό Γραμματέα Περιφέρειας μετά από την σύμφωνη γνώμη του οικείου Μουφτή. Το προσωρινό όμως κατάντησε μόνιμο τα τελευταία χρόνια αν και η προσωρινή Διαχειριστική Επιτροπή δεν πρέπει να διατηρείται πέραν της τριετίας. Έτσι παρατηρείται το φαινόμενο ο νόμος αν και ψηφίστηκε εν τούτοις δεν έχει εφαρμοστεί γιατί δεν υπάρχουν ερμηνείες σχετικές με την εφαρμογή του. Ειρήσθω εν παρόδω οι Εκλογές των Διαχειριστικών Επιτροπών έχουν να γίνουν από την προ της Χούντας εποχή  το 1964 που ήταν οι τελευταίες όπου οι εκλεγέντες παύθηκαν το 1967.Από τότε διορίζονται.

Με το άρθρο 22  του νέου νόμου καταργήθηκε  ο 1091/80, ενώ για λόγους πρακτικούς και μέχρι την ανάδειξη νέων διαχειριστικών Επιτροπών με βάση τον νέο  νόμο προβλέπεται η συνέχιση της λειτουργίας των υφιστάμενων Διαχειριστικών Επιτροπών.

Ο διορισμός δε της προσωρινής βασίζεται στο άρθρο 24 παράγραφοι   2 και 3  με τα οποία «προβλέπεται η συνέχιση της λειτουργίας των υφισταμένων Διαχειριστικών Επιτροπών» και ότι «παρατείνεται η θητεία των υπαρχόντων μελών σε αδυναμία εφαρμογής του παρόντος νόμου».

Έτσι και οι Διαχειριστικές Επιτροπές και τα Βακούφια μπήκαν στην δίνη των Ελληνοτουρκικών σχέσεων. Πριν πολλά χρόνια η Άγκυρα απαγόρευε την διεξαγωγή των εκλογών επιτροπών στην Πόλη, Ίμβρο και Τένεδο. Στην συνέχεια όμως επέτρεψε την διεξαγωγή  τους το 2006 και 2012 μετατρέποντας λόγο λίγων εναπομεινάντων όλη την περιοχή της Κωνσταντινούπολης σε μία κοινοτική περιφέρεια ώστε να υπάρχει το δικαίωμα σε κάθε Ρωμιό να εκλέγει και να εκλέγεται σε όλες τις Κοινότητες . Με την διαφορά ότι οι εκλογές αυτές που πραγματοποιήθηκαν πριν περίπου 8 χρόνια δεν επαναλήφθηκαν αφού οι Αρχές δεν έδωσαν σχετική άδεια. Απλά έδωσαν το δικαίωμα σε εφοροεπιτρόπους άλλων περιοχών να αναπληρώνουν τα κενά αποθανόντων για να μην υπάρξουν  ακέφαλες επιτροπές  και χρειαστεί να διοριστεί κρατικός αντιπρόσωπος δηλαδή «μουτεβελής».

Όπως γίνεται αντιληπτό η αμοιβαιότητα καλά κρατεί. Επί πλέον η Ελληνική Διοίκηση είναι περισσότερο φειδωλή σε παραχωρήσεις, ακόμη και αν δοθεί το δικαίωμα από την άλλη πλευρά , γιατί οι δικές της παραχωρήσεις θα απευθυνθούν, όπως λέγεται,  σε πολλές χιλιάδες, ενώ της Άγκυρας σε ελάχιστους. Και αυτό γιατί παρά την σθεναρή αντίσταση των εναπομεινάντων  Ομογενών , φαίνεται ότι  στην Αθήνα συνεχίζει να επικρατεί το σκεπτικό ότι «η Ρωμιοσύνη έσβησε»!

* Δημοσιογράφος, Δρ. Θρησκειολογίας, με εξειδίκευση στις Μουφτείες. Μέλος της Ανανεωτικής Αριστεράς.