Πτώχευση ή αφερεγγυότητα; Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΪΝΤΑΣΗ*
Η υπερχρέωση των φυσικών προσώπων που δεν ασκούν εμπορική δραστηριότητα, δεν ήταν ποτέ ένα ελληνικό φαινόμενο. Ο Ν. Κατσέλη δεν προήλθε από παρθενογέννεση, το δίκαιο της αστική αφερεγγυότητας είναι ισχύον σε όλες τις έννομες τάξεις της Δύσης (π.χ. ΗΠΑ, Ιαπωνία, Καναδάς, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Δανία) και σχετίζεται με τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από την πρόσβαση των ιδιωτών στον δανεισμό χρησιμοποιώντας το κεφάλαιο αυτού προκειμένου να μοχλεύσουν την απόδοση των ιδίων κεφαλαίων τους, με βάσει τα υφιστάμενα ή τα μελλοντικά τους εισοδήματα και περιουσιακά στοιχεία.
Θα ήταν μια φυσιολογική κατάσταση, αν σε μεγάλο βαθμό ο ιδιώτης χρησιμοποιούσε τα κεφάλαια αυτά, προκειμένου να καλύψει μια πρόσκαιρη και εξαιρετική ανάγκη, όπως π.χ. ένα πρόβλημα υγείας με μακροχρόνια ασθένεια, μια κατάσταση ανεργίας, έλλειψη στέγασης κ.λ.π., όμως όπως είναι γνωστό χρησιμοποιήθηκε και για την ικανοποίηση καταναλωτικών επιθυμιών.
Εκεί έγκειται η διαφορά μεταξύ πτωχευτικού δικαίου και δικαίου αστικής αφερεγγυότητας. Στην μεν πρώτη περίπτωση ο έχων εμπορική – επιχειρηματική δραστηριότητα, κινείται στο επίπεδο της αγοραίας οικονομίας, έχει πρόσβαση σε πληροφορίες επενδύσεων και επιδιώκει με τον δανεισμό την μεγιστοποίηση των κερδών που δημιουργούνται από την επαγγελματική – επιχειρηματική του δραστηριότητα. Οι έμποροι, ακολουθώντας την αρχή του επιχειρηματικού ρίσκου, έχουν γνώση του κινδύνου. Αντιθέτως οι ιδιώτες δεν έχουν γνώση: υποτιμούν τον κίνδυνο από την μη εξόφληση του δανείου, επενδύουν με παρορμητισμό και χωρίς προγραμματισμό, δεν έχουν επενδυτικές πληροφορίες και πρόσβαση στην οικονομία της αγοράς, υπερτιμούν τις ωφέλειες της καταναλωτικής τους συμπεριφορικής ψυχολογίας.
Τα αποτελέσματα είναι ήδη γνωστά. Προοδευτικά ο οφειλέτης αδυνατεί να ανταπεξέλθει στην ικανοποίηση του χρέους και κατά προέκταση στις οικογενειακές βιοποριστικές ανάγκες, χάνει την πρόσβαση του στην οικονομική και κοινωνική ζωή και οδηγείται σε απομόνωση, λόγω συνθηκών προσωπικής, οικογενειακής και εν γένει κοινωνικής κρίσης. Στην Ελλάδα, για ποιον λόγο τόσα χρόνια δεν είχαμε δει να υπάρχουν τέτοιες συνθήκες; Επειδή η χώρα μας, ήταν κατεξοχήν ένα κράτος δικαίου, που επέλεγε τα επιδόματα σε συνθήκες φαινομενικής ευμάρειας, οπότε ήταν άχρηστη κάθε νομοθετική κάλυψη.
Γι’αυτό στην έννομη τάξη μας, αν και η συζήτηση για το δίκαιο της αστικής αφερεγγυότητας είχε ξεκινήσει πολλές δεκαετίες πριν, ως παρακολούθημα του πτωχευτικού δικαίου, εφαρμόστηκε μόλις το 2010 με το Ν. Κατσέλη, προκειμένου να εισαχθεί ένα νομοθέτημα που θα μπορέσει να αντιμετωπίσει μεταβατικά τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης που αντιμετώπισε η χώρα μας από το 2009 μέχρι σήμερα.
Όμως στην πραγματικότητα, δεν είχε τον ίδιο δικαιοπολιτικό λόγο με το δίκαιο άλλων κρατών. Οι πολίτες της Ελλάδας, δεν υπερεκτίμησαν την δυνατότητά τους αποπληρωμής, σύμφωνα με τα ισχύοντα εκείνης της εποχής, αλλά ανατράπηκε πλήρως η οικονομική κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο γενικά και στην Ελλάδα γενικότερα. Η εθνική μας κρίση είναι εκείνη που δημιούργησε τα κόκκινα δάνεια, η κρίση στον δημοσιονομικό τομέα της Ελλάδας. Η μείωση των εισοδημάτων, η αύξηση της φορολογίας, ο εξανεμισμός των επιδομάτων, η απώλεια πίστης στην Αγορά, είναι αιτίες φτωχοποίησης των ιδιωτών. Δεν έχουμε λοιπόν αφερέγγυους πολίτες, αλλά αφερέγγυο πολιτικό σκηνικό με φτωχοποιημένους πολίτες.
Γι’αυτό και μάλλον την αστική αφερεγγυότητα την βαφτίζουν πτώχευση, την στιγμή δε που δεν έχει καμία σχέση με την εμπορική πτώχευση.
*Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, ΜΒΑ
Δημοσίευση από το “protothema.gr”
