Άλλος ειρηνικός δρόμος δεν υπάρχει. Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΗ
Η επικείμενη έναρξη του διερευνητικού διαλόγου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποτελεί την καλύτερη εξέλιξη του τρέχοντος έτους, ενός δυστοπικού γενικά έτους οξύτατης κρίσης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις που ξεκίνησε με την υπογραφή του (παράνομου) μνημονίου Τουρκίας – Αιγύπτου και συνεχίστηκε με κλιμακούμενη ένταση μέχρι πριν λίγες μέρες. Ο διάλογος δημιουργεί το μεγάλο παράθυρο ευκαιρίας για το σπάσιμο του φαύλου κύκλου και αδιεξόδου στα ελληνοτουρκικά με την προοπτική της τελικής επίλυσης των προβλημάτων είτε μέσω διαπραγμάτευσης είτε με την παραπομπή τους στη Διεθνή Δικαιοσύνη, Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ). Άλλος τρόπος ειρηνικής επίλυσης των διαφορών για την οποία είναι δεσμευμένες οι δύο χώρες ως μέλη του ΟΗΕ δεν υπάρχει. Πριν καν αρχίσει όμως, αρκετοί θεωρούν ήδη ότι ο διάλογος είναι καταδικασμένος σε αποτυχία λόγω των θέσεων της Τουρκίας. Όχι κατ’ ανάγκη. Ο διάλογος που στόχο έχει να ιχνηλατήσει το πεδίο και όχι να φθάσει σε κάποια τυπική συμφωνία μπορεί να καταγράψει εκείνη την πρόοδο που θα επιτρέψει στις δύο πλευρές να μπουν σε τυπική διαπραγμάτευση για συμφωνία ή για συνυποσχετικό παραπομπής στο ΔΔΧ. Το επιχείρημα ότι έχουν προηγηθεί 60 γύροι διαλόγου χωρίς αποτέλεσμα δεν ευσταθεί.
Ο πρώτος γύρος του διαλόγου (2002-2004) κατέγραψε θετικά αποτελέσματα. Τα αναφέρει ο τότε πρωθυπουργός Κ. Σημίτης: “Τη στιγμή της κυβερνητικής αλλαγής, τον Μάρτιο του 2004”, γράφει, “θα μπορούσε να πει κανείς με βεβαιότητα ότι εκτός από το καλό κλίμα που επικρατούσε στις διερευνητικές επαφές και με την εκφρασμένη και ορατή βούληση των μερών να ξεπεραστούν ορισμένα δισεπίλυτα προβλήματα, ήταν θέμα χρόνου, ίσως λίγων μηνών, η ευδόκιμη κατάληξη, στη βάση της αμοιβαίας συναίνεσης, με κερδισμένες και τις δύο πλευρές. Η ωρίμανση των διερευνητικών επαφών, η εύλογη αναμονή να δώσουν αποτελέσματα μέχρι τα τέλη του 2004 οφειλόταν στη δαμόκλειο σπάθη των αποφάσεων του Ελσίνκι”. (Κ. Σημίτης, Πολιτική για μια Ισχυρή Ελλάδα, σελ. 104-105). Ωστόσο η διάδοχος κυβέρνηση (Ν.Δ.) επέλεξε να εγκαταλείψει το “Ελσίνκι” κυρίως γιατί ήταν αντίθετη στην προσφυγή στο ΔΔΧ.
Οι συνθήκες σήμερα είναι εντελώς διαφορετικές. Η σημερινή Τουρκία και ο Ερντογάν δεν είναι αυτοί του 2004. Και βεβαίως δεν υπάρχει “Ελσίνκι” και η προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην Ευρώπη. Και η Τουρκία έχει ορισμένες θεμιτές θέσεις αλλά και κάποιες άλλες εξόχως εξωφρενικές. Με τα δεδομένα αυτά, το μεγάλο ερώτημα είναι εάν τελικώς πάμε στο ΔΔΧ, ποιά θέματα τελικά θα πάμε. Η πολιτική τάξη της χώρας εμφανίζεται ρητορικά τουλάχιστον να συμφωνεί για την παραπομπή στο ΔΔΧ ως το τελικό μέσο ειρηνικής διευθέτησης. Αλλά με τη θέση ότι τόσο στο διάλογο όσο και στο ΔΔΧ πάμε μόνο την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών – οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας, ΑΟΖ. Ωστόσο μέχρι το 2013 ο διάλογος εστιαζόταν κυρίως στην επέκταση των χωρικών υδάτων. Το 2013 ο τότε ΥΠΕΞ Β. Βενιζέλος μετατόπισε τη συζήτηση στην οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας, ΑΟΖ (όπως και στην κάλυψη της Αν. Μεσογείου). Επίσης με νεότερη Δήλωση τον Ιανουάριο 2015 εξαιρέσαμε από την υποχρεωτική δικαιοδοσία του ΔΔΧ και την επέκταση των χωρικών υδάτων ως θέμα που άπτεται της κυριαρχίας της χώρας.
Η σημερινή θέση μας ότι στο ΔΔΧ μπορούμε να πάμε μόνο την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας, ΑΟΖ εγείρει εύλογα ερωτηματικά. Θα δεχθεί π.χ. η Τουρκία (σε συνυποσχετικό) μόνο την οριοθέτηση χωρίς την επέκταση των χωρικών υδάτων; (Παρά την εξαίρεση μπορεί να παραπεμφθεί μέσω του συνυποσχετικού). Μάλλον απίθανο. Και η Ελλάδα τελικά γιατί να μη δεχθεί όχι το κυριαρχικό δικαίωμα αυτό καθ’ εαυτό αλλά τον τρόπο επέκτασής του (διαφοροποιημένη επέκταση, κλπ.). Αλλά εάν τελικά δεχθεί, τότε τι γίνεται με τα συναφή θέματα (εναρμόνιση εύρους εναέριου χώρου, κλπ.). Και σχετικά με το πλέον ευαίσθητο θέμα και με τις πλέον εξωφρενικές θέσεις της Τουρκίας – γκρίζες ζώνες; Απόφαση ΔΔΧ για οριοθέτηση χωρίς εκ των προτέρων ξεκαθάρισμα με τον ένα ή άλλο τρόπο του θέματος των γκρίζων ζωνών (κυριαρχίας νησίδων κλπ.) δεν μπορεί να υπάρξει. Θα πρέπει να είναι γνωστό. Επιπλέον το 1996 η Ελλάδα επιμόνως ζητούσε από την Τουρκία “να πάει στο ΔΔΧ” το θέμα των Ιμίων (και το Συμβούλιο της ΕΕ είχε υποστηρίξει αυτή τη θέση).
Πάντως τίποτα απ’ όλα αυτά δεν δικαιολογεί φοβία απέναντι στο ΔΔΧ. Άλλος ειρηνικός δρόμος για την επίλυση (όλων) των προβλημάτων δεν υπάρχει…
Δημοσίευση από “ΤΑ ΝΕΑ”
